Pałac w Pawłowicach

Pawłowice
Pawłowice - wieś położona w powiecie leszczyńskim w gminie Krzemieniewo w odległości 13 km na wschód od Leszna. Pawłowice znajdują się na skrzyżowaniu dróg z Leszna do Krzemieniewa i z Osiecznej do Ponieca oraz przy linii kolejowej z Leszna do Ostrowa Wielkopolskiego. Pawłowice są największą wsią w gminie Krzemieniewo liczącą około 1,9 tys. mieszkańców. Gmina Krzemieniewo ma charakter typowo rolniczy a ponad 77 % powierzchni stanowią użytki rolne.
Pierwsza wzmianka o Pawłowicach pochodzi z roku 1310 z dokumentu spisanego w kancelarii księcia głogowskiego, a potwierdzającego utworzenie powiatu ponieckiego. Pierwszym wymienionym w dokumentach właścicielem wsi był Maciej z rodu Wyskotów, a po nim kolejno rody Rydzyńskich z Czerniny, Pawłowskich, Bojanowskich, Gorzyckich a od 1684 roku rodu Mielżyńskich herbu Nowina.
Do cennych zabytków i atrakcji Pawłowic należą klasycystyczny zespół pałacowy Mielżyńskich z lat 1779-1783 oraz kościół pod wezwaniem NMP Śnieżnej pierwotnie funkcjonujący jako kaplica dworska, a rozbudowany do obecnego kształtu w latach 1772-1775.

Pałac w Pawłowicach
Andrzej Mielżyński, krótko przed swoją śmiercią w 1771 roku wzniósł murowany pałac w Pawłowicach. Kolejnym dziedzicem Pawłowic był Maksymilian, najstarszy syn Andrzeja Mielżyńskiego, który postanowił zbudować nową bardziej okazała i reprezentacyjną siedzibę. Projekt założenia pałacowego wykonał w latach 1778-1779 pochodzący z Kamiennej Góry architekt śląski Carl Gotthard Langhans. Pełnił on wtedy urząd głównego architekta departamentu budownictwa dla Wrocławia i Głogowa. W późniejszym czasie w 1786 roku został mianowany dyrektorem Nadzoru Urzędu Budowlanego w Berlinie, gdzie m. in.  zasłynął jako projektant i budowniczy Bramy Brandenburskiej.
Zespół rezydencjonalny stanowi główny element założenia składającego się z pałacu połączonego ćwierćkolistymi galeriami z dwoma oficynami, domków odźwiernych oraz parku. W roku 1775 Langhans odbył podróż do Anglii skąd zapewne czerpał inspiracje do swoich dzieł. Istotne elementy założenia zostały wsparte nowymi prądami z wykorzystaniem sztuki antycznej w architekturze angielskiej. Pierwsze wzmianki o pawłowickiej „fabryce pałacowej” pochodzą z lat 1780-81, natomiast już w roku następnym pałac oraz oficyny i galerie zostały wzniesione i pokryte dachem. Prace wykończeniowe oraz zdobnicze trwały jeszcze w latach 1787-88. Większość rzemieślników pochodziła ze Śląska, m.in. kamieniarze, którzy w latach 1782-83 wykonali kolumnadę wielkiego portyku. Nad wykończeniem figur umieszczonych na fasadach oficyn i na attyce pałacu oraz opracowaniem kapiteli do kolumn i pilastrów pracował Vaclav Böhm, który wykonał też rzeźby lwów umieszczone nad oknami oficyn. Przy pracach wykończeniowych zatrudnieni byli także rzemieślnicy pochodzący  z Rydzyny, Leszna, Ponieca i Rawicza. W tym okresie trwały prace przy dekoracji wnętrz na parterze. Wykonano m.in. kominki z marmurów śląskich białych, różowych i niebieskich w konwencji Ludwika XVI a nawet rokoko. Nowe projekty wnętrz dla pałacu w Pawłowicach wykonał w 1788 roku Johann Christian Kammsetzer, architekt i dekorator wnętrz pochodzenia niemieckiego, jeden z czołowych przedstawicielu klasycyzmu w Polsce. Jako architekt Stanisława Augusta Poniatowskiego współpracował z Jakubem Fontaną, a później z Dominikiem Merlinim w przebudowie Zamku Królewskiego oraz Pałacu w Łazienkach. W 1788 roku do prac sztukatorskich w Pawłowicach zatrudniono Giuseppe Amadio, który wykonał najważniejsze partie dekoracji na piętrze, a także w sali kolumnowej. Przy pracach sztukatorskich zatrudniono Giuseppe Borghiego oraz innych artystów jak Morganti, Pesio, Lepoux, Müller oraz Zöpf vel Ceptowski. Prace przy wykańczaniu dekoracji sali kolumnowej trwały jeszcze do końca 1792 roku. W styczniu 1793 roku odbył się ślub córki Maksymiliana Mielżyńskiego  - Katarzyny, z Prokopem Mielżyńskim z Chobienic. Wnętrza były już wtedy ukończone a ściany zostały wybite „obiciami paryskimi”. We wnetyrzach rozstawiono meble wykonane w Paryżu, we Wrocławiu i w Warszawie oraz zawieszono firany. W 1796 roku usunięto stare kominki, a wmurowano obecne z białego i czarnego marmuru.
W 1923 roku w ramach remontu kapitalnego przeniesiono klatkę schodową z westybulu do pomieszczeń w prawym skrzydle pałacu, wymieniono parkiety, założono prąd oraz centralne ogrzewanie. Do roku 1939 pałac był w posiadaniu rodziny Mielżyńskich. W latach 1939-45 zajęty został przez Niemców, którzy początkowo umieścili tutaj seminarium nauczycielskie dla dziewcząt. Podczas wojny zbiory pałacowe (meble, obrazy, zegary, świeczniki, książki) zostały zrabowane i wywiezione do Niemiec.
   
Zwiedzanie Pałacu
Do pałacu droga prowadzi przez główną bramę w której stoją wzniesione około 1910 roku neoklasycystyczne domki odźwiernych, postawione na planie kwadratu i nakryte dachami mansardowymi. Ściany domków zwieńczone są odcinkowymi naczółkami. W medalionach umieszczone są inicjały hr. Maksymiliana Mielżyńskiego – MM, herb Nowina oraz wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Od bryły pałacu odchodzą ćwierćkoliste galerie łącząc się z piętrowymi oficynami bocznymi krytymi dachem czterospadowym. Środkowe ryzality zwieńczone są attykami na których umieszczone są po trzy kamienne alegoryczne posągi kobiece rzeźbione przez Böhma. Główny trójkondygnacyjny budynek pałacu wzniesiony jest na planie prostokąta i pokryty jest dachem mansardowym. W drugiej kondygnacji umieszczone są cztery jońskie kolumny dźwigające attykę, na której posadowione są cztery alegoryczne posągi kobiece.

Parter
Wejście główne prowadzi do przestronnego westybulu, w którym zwracają uwagę lustra umieszczone w ramach nad rokokowymi konsolami. Dwie marmurowe rzeźby przedstawiające wiejskiego chłopca i dziewczynę zostały wykonane przez Władysława Marcinkowskiego ok. 1900 roku w Poznaniu. Nad drzwiami znajdują się płyciny z girlandami laurowymi oraz herby „Nowina” Mielżyńskich i „Leliwa" Tyszkiewiczów.

Apartamenty
Dawne apartamenty właścicieli pałacu to apartament hrabiny na który składał się pokój dzienny, sypialnia i łazienka. Z dawnego wyposażenia sypialni pozostały jedynie szafy w ścianach. Apartament hrabiego złożony jest również z pokoju dziennego, sypialni i łazienki. W pokoju dziennym, który pełnił również funkcję gabinetu znajduje się kominek z czarnego marmuru, a nad nim wazon stiukowy z girlandami. Uwagę zwracają gzyms z medalionem oraz rozeta na suficie.

Salon Okrągły
Ściany znajdującego się na parterze salonu podzielone są smukłymi płycinami, w których występują na przemian płaskorzeźby instrumentów muzycznych oraz krzyżujących się gałązek liściastych. Na suficie oraz nad drzwiami znajduje się bogata dekoracja stiukowa. Posadzka salonu wykonana jest z mahoniu i klonu z intarsjowanymi gwiazdami. Salon oświetla świecznik pochodzący z początku XX wieku. Z salonu okrągłego okna wychodzą na taras pałacu.

Salon Błękitny
Ściany salonu podzielone są na pola płycinami z bogatą dekoracją roślinną. Kominek wykonany jest z marmuru. Sufit zdobiony jest rozetą z dekoracją roślinną.

Piętro
Westybul
Znajdujący sie na piętrze westybul zdobiony jest dekoracjami, które wykonali Morganti oraz Michał Ceptowski. W górnych partiach ścian i w supraportach umieszczone są płyciny z motywami girland kwiatowych, rogów obfitości oraz głowy kobiecej w medalionie. Na szerokiej fasecie widnieją motywy groteski i fryzy z rozetek. Z okien westybulu rozciąga się ładny widok na dziedziniec, aleję poprowadzoną na osi pałacu, bramę i drogę prowadzącą do wsi Kociugi.

Sala Kolumnowa (Balowa)
Jest ona największą i najwspanialszą salą pałacowa, stanowiąca przykład bogactwa form klasycystycznych, o monumentalnym, bogatym wystroju (projektowanym częściowo przez Langhansa, a następnie przez Kammsetzera) a wykonanym pod kierunkiem Giuseppe Amadio, przez sztukatorów w latach 1789-93. Sala kolumnowa dorównuje najlepszym pracom Kammsetzera wykonanym w Warszawie m.in. na Zamku Królewskim. Wzdłuż ścian rozmieszczone są 24 wolnostojące kolumny o marmoryzowanych na żółto trzonach, korynckich kapitelach, wspierające wysunięte korynckie belkowanie. W centralnej części sali umieszczony jest wyodrębniony fryzem, kolisty plafon z znajdująca się pośrodku rozetą. Trzy wiszące wielkie świeczniki ze szkła dmuchanego i szlifowanego zostały wykonane na Śląsku w końcu XVIII wieku. Od strony zachodniej umieszczone są osadzone w głębokich wnękach okna, z których roztacza się widok na park. Od strony wschodniej, naprzeciw okien znajduje się portal oraz półkoliście zwieńczone lustra. W glifach okiennych oraz przy portalach i lustrach umieszczone są wąskie płyciny z motywami kandelabrowymi, gryfami oraz pękami owoców na wstędze. Portal centralny oraz dwa boczne ujęte są liściami laurowymi, zwieńczonymi nadprożem. Pod lustrami znajdują się dwie konsole z płytami marmurowymi, jedna ozdobiona rogami obfitości, a druga uskrzydlonymi hermami.

Biblioteka (dawna jadalnia)
Portal północny prowadzi do pomieszczenia dawnej jadalni. Do dziś zachowały się doskonałe projekty J,. Christiana Kamsetzera dla tej sali. W XIX wieku jadalnia została przekształcona na bibliotekę, która była jedną z bogatszych w Wielkopolsce. Zawierała interesujące wydawnictwa włoskie, francuskie i angielskie, których główny zbiór gromadził jeszcze Maksymilian Mielżyński w końcu XVIII wieku.

Salon Zielony
Na plafonie znajduje się dekoracja z pól prostokątnych i kwadratowych, w których umieszczono motywy groteski, wieńce i girlandy. Pośrodku salonu widnieje rozeta parasolowa. Świecznik wykonany jest ze szkła dmuchanego i szlifowanego z motywami liści i kwiatów. Biały, marmurowy kominek ozdobiony jest rzeźbioną głową kobiecą.

Salon Chiński
Na plafonie wokół pola środkowego znajduje się bogata dekoracja sztukatorska o motywach wici akantu, kłosów żyta, girland, gałązek lauru i grotesek z postaciami harpii w narożach. Pośrodku sufitu znajduje się rozeta.

Salon Jedwabny
Jest najmniejszą z reprezentacyjnych sal pierwszego piętra, ale ze względu na zachowany do dziś wystrój, zasługuje na szczególną uwagę. Plafon rozwiązany jest podobnie jak w salach poprzednich, tzn. występuje podział na figury geometryczne, w których są dekoracje z girland bluszczu i rozetek. Pośrodku usytuowany jest świecznik z brązu. Ściany obite są tkaniną francuską pochodzącą z około 1790 roku. Jest to tkanina jedwabna, atłasowa, haftowana, z umieszczonymi motywami roślinnymi. Nad konsolkami z rzeźbami łabędzi znajdują się dwa mniejsze lustra. Pod dużym lustrem znajduje się klasycystyczny stół konsolowy. W salonie jest kominek z białego marmuru z płaskorzeźbą Ledy, wykonaną przez Gioacchino Staggi - artystę włoskiego tworzącego na Zamku Królewskim w Warszawie oraz Arkadii. Posadzka w Salonie Jedwabnym wykonana jest z mahoniu, klonu i dębiny.

Park
Założony został częściowo na miejscu dawnego „ogrodu włoskiego” przez ogrodnika Rotemberga w latach 1783-1785. Park ma zasadniczo układ regularny, gdyż za pałacem znajduje się wielki parter w kształcie podkowy, od którego promieniście rozchodzą się dwa szpalery grabowe z perspektywą lustra wody w dwóch kanałach. Od strony północnej parku znajduje się duży staw z wysepką.