Dział hodowli owiec

ZZD Pawłowice w 1967 roku decyzją Ministra Rolnictwa przejmując z POHZ Garzyn gospodarstwo Mały Dwór wraz owczarnią zarodową merynosa polskiego, rozpoczął prace hodowlane nad tym gatunkiem zwierząt. Stado podstawowe powiększono wówczas z 250 do 320 matek, a opiekę nad stadem przejął prof. dr hab. Władysław Nawara.

W roku 1972 przystąpiono do organizowania drugiej owczarni w gospodarstwie Kociugi. Owczarnia w Kociugach rozrastała się sukcesywnie z chwilą oddawania kolejnych budynków owczarskich. W celu pełnego zagospodarowania owczarni w 1974 r. zakupiono maciorki z Jędrzychowic, a w 1975 r. sprowadzono z Bułgarii 244 maciorki i 14 tryków merynosa bułgarskiego. W 1978 r. zakupiono maciorki i tryki merynosa niemieckiego z Kombinatu Rolnego Redło. Do roku 1985 stado podstawowe owiec w ZZD Pawłowice zwiększyło się do 1820 matek w owczarniach Mały Dwór i Kociugi. Na bazie tych dwóch stad w 1985 roku powstało trzecie stado w owczarni w Pawłowicach liczące 400 matek.

Stado merynora polskiego

Po śmierci prof. dr W. Nawary, od 1985 r. selekcjonerami stada owiec w ZZD Pawłowice zostali prof. dr hab. Jędrzej Krupiński i doc. dr hab. Rafał Rzepecki. W roku 1975 zorganizowany został w zakładzie Dział Hodowli Owiec kierowany przez inż. Romualda Ciężkiego, później przez mgr inż. Romana Kozyrę, od 1992 r. przez mgr inż. Marka Grycza, od sierpnia 2013r. przez mgr inż. Romana Kozyrę, a od 2015r. kolejnym kierownikiem został mgr inż. Tadeusz Leciejewski.

Początkowo prace badawcze nad owcami obejmowały użytkowość wełnistą i mięsną merynosa polskiego i bułgarskiego oraz ich mieszańców, zagadnienia reprodukcji i odchowu młodzieży tych ras, ustalenie modelu pracy hodowlanej dla centrum plennego merynosa polskiego, laboratoryjną ocenę wełny, a także poprawę efektywności ekonomicznej hodowli owiec.

Maciorki rasy merynos polski

Od roku 1967, tzn. od przejęcia owczarni przez ZZD Pawłowice przystąpiono do pracy selekcyjnej, zmierzającej do zwiększenia plenności i płodności stada oraz w celu wyprowadzenia wysokoplennych linii męskich, lub rodzin żeńskich do produkcji tryków plennych. Prace te polegały głównie na konsekwentnym wyborze na remont stada maciorek z urodzeń wielorakich oraz tryków rozpłodowych z urodzenia bliźniaczego, pochodzących po najbardziej plennych matkach. W efekcie selekcji na zwiększenie plenności owiec uzyskano w stadach merynosa utrzymywanych w ZZD Pawłowice bardzo zbliżone do siebie średnie wielkości miotu (od 1,60 do 1,70) w grupach matek z tą samą liczbą wykotów.

Dalszy wzrost tego wskaźnika okazał się jednak trudny do uzyskania u czystorasowych merynosów. Jedną z możliwości zwiększenia wydajności reprodukcyjnej samic upatrywano w transplantacji zarodków. W latach 1987-1990 w owczarni Pawłowice przeprowadzono prace polegające na wykorzystaniu metody przenoszenia zarodków do zwiększenia liczby jagniąt po wybranych kojarzeniach. Do transplantacji zarodków na dawczynie wybierano matki o wysokiej plenności życiowej ok. 200%. Skuteczność przenoszenia zarodków zależała od szeregu czynników, między innymi od właściwego doboru dawczyń wieku biorczyń, metody przenoszenia, odpowiedniej selekcji zarodków, jak również klasyfikacji zespołu wykonującego zabiegi przenoszenia zarodków. Technika przenoszenia zarodków u owiec, w odróżnieniu od bydła, nie znalazła dotychczas szerszego praktycznego zastosowania.

Matka rasy merynos polski oraz 6 jagniąt uzyskanych od niej w drodze transplantacji zarodków

Niemniej metoda ta stosowana jest w ograniczonym zakresie w przypadku międzynarodowej wymiany zarodków cennych ras oraz w badaniach naukowych.

W 1989 roku z przeszczepienia sprowadzonych z Francji zarodków owcy romanowskiej biorczyniom merynosa polskiego uzyskano 25 jagniąt, które zapoczątkowały hodowlę tej rasy w Pawłowicach. Owca romanowska to stara rosyjska rasa owiec kożuchowych utrzymywana w obwodzie jarosławskim. Owce te używano do podniesienia plenności owiec karakułowych a obecnie używa się ich do produkcji maciorek mieszańców o udziale 50% i 25% genów owcy romanowskiej, przeznaczonych następnie do produkcji jagniąt rzeźnych. Rasa romanowska wykorzystywana jest we Francji, Wielkiej Brytanii, na Węgrzech, w Czechach oraz w Niemczech. Owce te charakteryzują się niesezonowym rozrodem, bardzo wcześnie dojrzewają. W warunkach ubogiego żywienia plenność wynosi 240%, przy dobrych warunkach paszowych - przekracza 300%. Mlecznośc tych owiec jest wysoka a maciorki bez problemu odchowują trojaczki. Stado owcy romanowskiej w ZD Pawłowice liczy aktualnie 40 matek.

W latach 1991-2000 nastąpiła reorganizacja hodowli i produkcji owiec. Zlikwidowano owczarnię Mały Dwór i w Pawłowicach. Pozostała jedynie owczarnia w Kociugach ze stanem 300 matek, w tym 250 sztuk merynosa polskiego.

W obecnych warunkach ekonomicznych średnia wielkość miotu owiec i liczba jagniąt odsadzonych, z każdego miotu decydują o opłacalności chowu i hodowli tego gatunku zwierząt. Należy, więc skorzystać z szybszej i bardziej efektywnej metody. Jest nią wykorzystanie krzyżowania owiec miejscowych z trykami ras plennych. Naszym atutem jest owca romanowska, która obok owiec fińskich, merynosa typu Booroola oraz owcy wschodnio-fryzyjskiej (Fryz), ma opinię najbardziej plennej. ZZD Pawłowice w roku 1994 włączył się w ogólnokrajowy program doskonalenia plenności owiec. Celem programu było stworzenie możliwości szybkiej poprawy plenności dla całego pogłowia owiec, zarówno w stadach zarodowych, jak i towarowych. Program oparty jest o wykorzystanie krzyżowania uszlachetniającego z rasami plennymi.

W Polsce populacja owiec ras plennych jest niewielka, dlatego też w programie założono wykorzystanie do krzyżowania tryków F1, F2 mieszańców po ojcach plennych. W owczarni Kociugi maciorki F1 z 50% udziałem rasy plennej (romanowskiej) i 50% udziałem rasy merynos polski od 15 lat utrzymują średnią plenność w przedziale 190-210 %, a maciorki F2 (25% owcy romanowskiej) uzyskują plenność 170-185%.

 Tryczki F1 (50% mp, 50% romanowska) rozprowadzane do stad poziomu I i II

Niskonakładowa produkcja mięsa jagnięcego wymaga nie tylko owiec o wysokiej plenności i dobrych cechach mięsnych, lecz także charakteryzujących się dobrym wykorzystaniem paszy, wysokimi przyrostami dobowymi masy ciała oraz wysoką wydajnością rzeźną. Od roku 1986 w ZD Pawłowice prowadzone są badania nad opracowaniem metodyki Stacji Oceny Tryków dla oceny cech tucznych i rzeźnych. Prowadzone od 1994 roku badania przyżyciowe umięśnienia i otłuszczenia techniką ultrasonograficzną wykazały jej pełną przydatność. Stwierdzono istnienie dużych różnic między grupami ojcowskimi w wartościach cech tucznych. Również wysokie przyrosty dobowe masy ciała nie zawsze związane są z niskim zużyciem paszy.        

W 2004 roku powstała w Zakładzie Doświadczalnym w Pawłowicach Stacja Oceny Tryków (SOT). Dysponuje ona pełną infrastrukturą do prowadzania oceny stacyjnej ojców z jednoczesną pełną kontrolą nad zużyciem paszy.

W 2011 roku zamontowano stacje paszowe pozwalające precyzyjnie określić pobranie paszy oraz wykorzystanie paszy.

Prace hodowlane i naukowo - badawcze w Dziale Hodowli Owiec realizowane są przy ścisłej współpracy z Działem Genetyki i Hodowli Zwierząt Instytutu Zootechniki w Balicach. Od wielu lat owce pochodzące z owczarni w Kociugach uzyskują tytuły czempionów oraz nagrody na Krajowych Wystawach Zwierząt Hodowlanych.

Od września 2013 roku na Fermie Owiec w Kociugach funkcjonuję Punkt Uboju Owiec i Kóz.